မြန်မာစာတက္ကသိုလ်

အစမ်း​စာ
ြမန်မာစာ​ေပ​ေလာကတွင် ကဗျာလကင်္ာ၊​ စကား​ေြပနှင့်​လကင်္ာစကား​ေြပနှစ်​ေထွ​ေရာရာဟူ၍ သံုး​မျိုး​ခွဲြခား​ထား​ရာတွင် ြမန်မာစကား​ေြပ​ေရး​ရာ၌ ဗုဒ္ဓဝင်၊​ မဟာဝင်၊​ ရာဇဝင်၊​ သမိုင်း​၊​ဝတ္ထု၊​ ဓမ္မသတ်၊​ ​ေလျှာက်ထံုး တရား​စာ၊​ ​ေမာ်ကွန်း​စာ၊​ ​ေဆာင်း​ပါး​စာ၊​ မှတ်တမ်း​၊​ အမိန့်​ေတာ်ြပန်တမ်း​၊​ အတ္ထုပ္ပတ္တိစာတမ်း​စသည်ြဖင့်​ ​ေတွ့​ရှိရ​ေသာ်လည်း​ ''စာစီစာကံုး​''ဟူ၍ သိရှိြက​ေသာ ''အစမ်း​စာ''များ​သည်ကား​ ​ေနာက်​ေခတ်မှ​ေပါ်ေပါက် လာ​ေသာ ြမန်မာစကား​ေြပတမျိုး​ြဖစ်​ေပသည်။

ဤစာစီစာကံုး​သည် အဂင်္လိပ်ဘာသာြဖင့်​ ''အက်​ေဆး​''ဟု​ေခါ်သြဖင့်​ ဆရာတက်တိုး​က ြမန်မာစာ​ေပတွင်မရှိ​ေသာ စာတမျိုး​ြဖစ်ြခင်း​ေြကာင့်​ တိုက်ရိုက်ဘာသာြပန်ဆိုကာ''အက်​ေဆး​''ဟု​ေခါ်ရန် နှစ်ြခိုက်သည်။

မန္တ​ေလး​ြမို့​၊​ လှခင်အင်ဆန်း​ပိုင်ရှင် ဆရာြကီး​ဦး​ပန်း​ရည်ကမူကား​ အစမ်း​စာဟူ၍ မှည့်​ ​ေခါ်ထား​ေလသည်။ ယခုအခါ အချို့​က ''စာကွန့်​''ဟု ​ေခါ်ြကြပန်သည်။ မည်သို့​ပင် အမည်​ေပး​ြက​ေစကာမူ ြမန်မာစာ​ေပ ေလာက တခွင် ​ေကျာင်း​များ​နှင့်​တက္ကသိုလ်များ​တွင် ''စာစီစာကံုး​''ဟူ၍သာလျှင် ​ေခါ်​ေဝါ်​ေရး​သား​လျက်ရှိ​ေလသည်။ သို့​ေြကာင့်​ ​ေဝါဟာရအား​ြဖင့်​ အက်​ေဆး​အစမ်း​စာ စာစီစာကံုး​ဟူ၍ အမျိုး​မျိုး​ရှိြငား​ေသာ်လည်း​ ​ေရး​ပံု​ေရး​နည်း​စာဟန်များ​သည်ကား​ ြမန်မာစာ​ေပ​ေလာက၌ သစ်ဆန်း​လျက် ​ေရး​နည်း​တမျိုး​ြဖစ်​ေြကာင်း​ ယခုအခါ အများ​နား​လည် သိရှိြကြပီး​ြဖစ်​ေပသည်။

​ေကျာင်း​တွင်း​သခင်္ဏ်း​စာ
''အက်​ေဆး​''​ေခါ် စာစီစာကံုး​သည် တနည်း​အား​ြဖင့်​ဆို​ေသာ် ''အနုစာ​ေပ''၌ သက်ဝင်ေလသည်။ အဘယ့်​ေြကာင့်​ဆို​ေသာ် ဂရိတ်ပညာရှင် အဲရစ်(စ)​ေတာတယ် (Aristotle) ၏မိန့်​ဆိုသည့်​စကား​တရပ်တွင် ''အနု​ပညာ၏လုပ်ငန်း​တခုသည် စ-လယ်-ဆံုး​ သံုး​ပါး​လံုး​နှင့်​ညီညွှတ်ရမည်''ဟူ၍ ​ေတွ့​ရှိရသည်နှင့်​အညီ ''ဆက်​ေဆး​''​ေခါ် စာစီစာကံုး​ေကာင်း​ေကာင်း​ ​ေရး​လိ်ုပါက ''စလယ်-ဆံုး​ သံုး​ပါး​လံုး​ြဖင့်​ ညီညွှတ်စွာ​ေရး​သား​ရမည့်​အ​ေြကာင်း​ ​ေအသင်တက္ကသိုလ် အဂင်္လိပ်စာေပပါ​ေမာက္ခ ဘား​နဒ်ဘသက်စတုန်း​က စာစီစာကံုး​ေရး​နည်း​ စာအုပ်တအုပ်တွင် ​ေရး​သား​ထား​ေလသည်။

ဤ''အက်​ေဆး​''​ေခါ် ​ေဝါဟာရ၏အဂင်္လိပ်ဘာသာအရ အဓိပ္ပါယ်အဖွင့်​မှာ ''စကား​ေြပြဖင့်​ အ​ေြကာင်း အရာ​တစံု​တခုကို မကျယ်လွန်း​ဘဲ ခပ်ကျဉ်း​ကျဉ်း​ နှုန်း​ဖွဲ့​စီကံုး​ေသာစာ​ေပ''ဟူ၍ ြဖစ်သည်။ ယင်း​သို့​ေရး​သား​ေသာစာ​ေပတွင် ​ေရး​သား​ေသာအ​ေြကာင်း​အရာ၌ မိမိ၏ကိုယ်ပိုင် အ​ေတွး​အ​ေခါ် ယူဆချက်များ​ကို ​ေဖါ်​ထုတ်​ေရး​သား​နိုင်​ေပသည်။ ထိုမှတပါး​ အ​ေြကာင်း​အရာနှင့်​ဆိုင်ရာ အ​ေြခအ​ေနသ​ေဘာတရား​များ​ အ​ေသး​စိတ်ဖွဲ့​နွဲ့​စီကံုး​ရန်များ​နှင့်​သရုပ်​ေဖါ်ဖွဲ့​နွဲ့​ေသာစာများ​သည် ဤစာစီစာကံုး​၌ အကျံုး​ဝင်​ေလသည်။

''အက်​ေဆး​''ဟူ​ေသာ ​ေဝါဟာရကို ြကိယာအြဖစ် သံုး​ေသာအခါတွင် လံု့​လြပုသည်၊​ ြကိုး​စား​အား​ထုတ်သည်​ဟူ၍ အဓိပ္ပါယ်ရ​ေလသည်။ ​ေကျာင်း​များ​တွင် ​ေရး​ေသာ ''အက်​ေဆး​''သည် လံု့​လြပုမှု၊​ ြကိုး​စား​မှုြပု၍ မိမိ၏အ​ေတွး​အ​ေခါ်ကိုြပ​ေသာ သခင်္ဏ်း​စာများ​ြဖစ်​ေလသည်။ ထို့​ေြကာင့်​ ​ေကျာင်း​တွင(To essay) အစမ်း​ေရး​ေသာ​''အစမ်း​စာ''ဟူ၍ဆို​ေသာ် ဆိုနိုင်​ေပသည်။

သရုပ်ခွဲ​ေသာ်
ြမန်မာစာစီစာကံုး​သည် အဂင်္လိပ်စာစီစာကံုး​ကိုမှီကာ ​ေပါ်​ေပါက်လာသည့်​အတိုင်း​ စာစီစာကံုး​အမျိုး​အမည်များ​ကို ပိုင်း​ြခား​ရာ၌-
၁။ အ​ေြကာင်း​အရာ​ေဖါ်ြပသည့်​စာစီစာကံုး​ (Narrative Essays)
၂။ သရုပ်​ေဖါ်စာစီစာကံုး​ (Descriptive Essays)
၃။ ချဲ့​ထွင်​ေဖါ်ထုတ်ြပသည့်​စာစီစာကံုး​ (Expository Essays)
၄။ အ​ေတွး​အ​ေခါ်တင်ြပသည့်​စာစီစာကံုး​(Reflective Essays)
၅။ စိတ်ကူး​ယဉ်စာစီစာကံုး​(Imaginative Essays) ဟူ၍ ခွဲြခား​ေတွ့​ရှိရ​ေပမည်။

မျက်လှည့်​ဆရာ၏ဖန်မီး​အိမ်
စာစီစာကံုး​ေရး​နည်း​ (Essay Writing) မှတပါး​ စာပန်း​ချီဖွဲ့​နည်း​ (ဝါ) သရုပ်​ေဖါ်စာစီစာကံုး​နည်း​(Descriptive Writing) ဟူ၍လည်း​ ကဏ္ဍခွဲြခား​ရှိ​ေလသည်။ စာပန်း​ချီ၏သ​​ေဘာမှာ ဉာဏ်မျက်စိမ​ေနာ၌ ရုပ်ပံုကား​ ထင်လာ​ေစရန် စီကံုး​နှုန်း​ဖွဲ့​ြခင်း​မျိုး​ြဖစ်သည်။ ထိုစိတ်ကူး​ဉာဏ်ပန်း​ချီကား​သည် သာမန် မံသစက္ခုြဖင့်​ ြကည့်​ရ​ေသာ ပစ္စည်း​မျိုး​မဟုတ်၊​ ဉာဏ်မျက်စိမ​ေနာ​ဓာတ်ြဖင့်​ြကည့်​ရ​ေသာ ပစ္စည်း​မျှြဖစ်သည်။ မျက်လှည့်​ဆရာ၏ဖန်မီး​အိမ်​ေြကာင့်​ ြမင်​ေတွ့​ရ​ေသာ​ရှုခင်း​များ​ကဲ့​သို့​ပင် ရှိသည်၊​ စာပန်း​ချီကား​ကို ​ေန့​ခင်း​အလင်း​ေရာင်တွင် ရှုြကည့်​ရသည်ထက် အေမှာင်ခန်း​တခုအတွင်း​ ရှုြကည့်​ရြခင်း​သည် ပို၍ထင်ရှား​ေစသည်။ ထို့​ေြကာင့်​ စာပန်း​ချီဖွဲ့​ဆိုရာတွင်အ​ေသး​စိတ်ြမင်တတ်ရမည်၊​ သာမန်ြမင်တတ်ရံုမျှြဖင့်​ စာပန်း​ချီသမား​ မြဖစ်နိုင်​ေချ။ ြကည့်​တတ်ြမင်တတ်​ေအာင်လည်း​ ​ေလ့​ကျင့်​ရ​ေပမည်။

စာပန်း​ချီသည် ဓာတ်ပံုမဟုတ်
ယင်း​သို့​ ြကည့်​တတ်ြမင်တတ်၍ ​ေတွ့​ေတွ့​သမျှ အား​လံုး​ကိုလည်း​ စာဖွဲ့​ရမည်မဆိုလို​ေချ။​ ထိုသို့​ေတွ့​သမျှ​အား​လံုး​ ပံုချ​ေရး​ပါက ရှည်လျား​ြငီး​ေငွ့​ဘွယ် ြဖစ်တတ်သည်။ ထို့​ေြကာင့်​ အ​ေသး​စိတ် ​ေတွ့​သမျှတို့​မှ ​ေရွး​ချယ်​ ၍ တဖန်စီစစ်ရ​ေပမည်။ စီစစ်​ေရွး​ချယ်ရာတွင်လည်း​ မိမိြခယ်မှုန်း​မည့်​စာပန်း​ချီ၏အ​ေြကာင်း​အရာနှင့်​ညီညွှတ်ရ​ေပမည်။ မိမိ​ေရး​ြခယ်​ေသာစာပန်း​ချီသည် ဘဝ၏သရုပ်လက္ခဏာတို့​နှင့်​ြပည့်​စံုရ​ေပမည်။ မလို​သည်​များ​ကို ပယ်ထုတ်၍ လိုရင်း​နှင့်​အ​ေရး​ြကီး​ေသာအ​ေြကာင်း​များ​ကို ​ေဖါ်ထုတ်ရမည်။

တဖန်အနုပညာသည် ဓာတ်ပံုပညာနှင့်​ြခား​နား​ေြကာင်း​ သတိထား​ရမည်။ အနုပညာသ​ေဘာြဖင့်​ စာဖွဲ့​ရာ၌ ဓာတ်ပံုတွင် အ​ေသး​စိတ်ပါရှိသကဲ့​သို့​ ​ေတွ့​ြမင်နိုင်မည်မဟုတ်​ေချ။ စာပန်း​ချီဆရာသည် မလို​ေသာအ​ေသး​စိတ်အဖွဲ့​ကို ချန်လှပ်၍ စာပန်း​ချီဆရာြမင်သကဲ့​သို့​ စာဖတ်သူြမင်​ေတွ့​ေစရန် စာပန်း​ချီဆရာ​ေတွ့​ထိခံစား​ရသကဲ့​သို့​ စာဖတ်သူ​ေတွ့​ထိခံစား​ေစနိုင်ရန် ​ေရး​သား​ရ​ေပမည်။ ဘဝသရုပ်​ေဖါ်မှုစာပန်း​ချီ​ေရး​ရာတွင် စာ​ေရး​ရာတွင် စာ​ေရး​သူ၏​ေရွး​ချယ်​ေသာ အေြကာင်း​ရပ်သည် အဓိကအ​ေရး​ြကီး​ေလသည်။

စာပန်း​ချီ အ​ေရး​ြကီး​သည်
စာပန်း​ချီဖွဲ့​ဆိုရာတွင် စကား​ေရွး​ချယ်မှုသည် အထူး​အ​ေရး​ြကီး​ေလသည်။ ထို့​ေြကာင့်​အဂင်္လိပ်စာ​ေပ၌ စာပန်း​ချီ​ကို (Word Picture) ဟု​ေရး​ေလသည်။ ပန်း​ချီသမား​သည် စုတ်တံြဖင့်​ ​ေဆး​ေရာင်စံုြခယ်​ေရး​သည့်​နည်း​တူ စာ​ေပသမား​သည်လည်း​ စကား​လံုး​ေရွး​ချယ်မှု၌ အထူး​အ​ေရး​ြကီး​ေပသည်။

''သဒ္ဒါလကင်္ာရ''နှင့်​ြပည့်​စံု​ေသာစကား​ ''အတ္ထာလကင်္ာရ''နှင့်​ြပည့်​စံု​ေသာစကား​များ​ြဖစ်ေစရမည်။ ြမန်မာစာ​ေပတွင် ကဗျာြဖင့်​ စာပန်း​ချီဖွဲ့​ဆိုြက​ေသာ ရတုဆရာများ​ြဖစ်သည့်​ နဝ​ေဒး​ြကီး​၊​ နတ်သျှင်​ေနာင် မင်း​ေဇယျရန္တမိတ်၊​ ရှင်သံခို၊​ လက်ဝဲသုန္ဒရစ​ေသာ သူတို့​၏ရတုများ​ကို ​ေလ့​ကျက်ပါက စာပန်း​ချီသ​ေဘာကို အလွယ်တကူ သိလာ​ေပမည်။

ဥပမာ - ဥပစာတို့​ြဖင့်​ လှိုင်လှိုင်ြကီး​တင်စား​ဖွဲ့​ဆိုတတ်ရ​ေပမည်။ မရှင်း​-မရှင်း​ မြပတ်မသား​ ​ေကွ့​လည်​ေချာင်ပတ် မြဖစ်​ေစရ။ ဤအချက်ကို အထူး​သတိရသင့်​လှသည်။ စာပန်း​ချီဖွဲ့​ေရး​သား​ ​မှု​ များ​ကို ယခုအခါ တက္ကသိုလ်များ​ အထူး​ေလ့​လာ​ေစလျက်ရှိသည်။ ထို့​ေြကာင့်​ စာစီစာကံုး​ေရး​နည်း​၏အဂင်္ါတရပ်ြဖစ်​ေသာ စာပန်း​ချီဖွဲ့​နည်း​ကို ညွှန်ြပရြခင်း​ြဖစ်​ေပသည်။ ''ပန်း​လက်​ေဆာင်အစမ်း​စာ''များ​တွင် စာပန်း​ချီ၏သ​ေဘာ စီကံုး​ထား​ေသာစာများ​ ပါရှိ​ေပသည်။

ထို့​ေြကာင့်​ စာပန်း​ချီဖွဲ့​ရာတွင် အချုပ်သ​ေဘာမှာ
၁။ အ​ေသး​စိတ်​ေလ့​လာရှုြကည့်​ပါ။
၂။ ထို့​ေနာက် အ​ေရး​ြကီး​ဆံုး​အချက်များ​ စီစစ်​ေရွး​ချယ်ပါ။
၃။ ယင်း​သို့​စီစစ်​ေရွး​ချယ်ြပီး​ေနာက် တင်ြပ​ေရး​သား​မည့်​အချက်များ​ကို အစီအစဉ်ြပုလုပ်ပါ။
၄။ တိကျ​ေသာစကား​များ​ ​ေရွး​ချယ်ကာ ဥပမာ-ဥပစာတို့​ြဖင့်​ နှိုင်း​ခိုင်း​ြပီး​ ရှင်း​ရှင်း​သန့်​သန့်​ြကည်
လင်ထင်ရှား​ေသာ စာပန်း​ချီသရုပ်​ေဖါ်ကား​အြဖစ် ​ေရး​သား​ပါ။

အ​ေြကာင်း​အရာ ဘယ်လိုရှာမည်
အြခား​ေသာ စာစီစာကံုး​ေရး​သား​ရာတွင်လည်း​ စာပန်း​ချီဖွဲ့​ပံုဖွဲ့​နည်း​များ​အတိုင်း​ပင်ေရး​သား​ရမည်ြဖစ်​ေသာ်လည်း​ လိုအပ်​ေသာ အချက်များ​ကို ထပ်​ေလာင်း​၍ ညွှန်ြပရ​ေပမည်။ စာစီစာကံုး​ေရး​ရာတွင် အထူး​အ​ေရး​ြကီး​ဆံုး​ အ​ေြကာင်း​တရပ်မှာ စီကံုး​မည့်​အ​ေြကာင်း​ အရာ​ေရွး​ချယ်ြခင်း​ပင် ြဖစ်သည်။ အဘယ့်​ေြကာင့်​ဆို​ေသာ် စီကံုး​ေရး​သား​မည့်​ေကျာင်း​သား​သည် ကိုယ်သိထား​ေသာ အ​ေြကာင်း​အရာများ​ ြပည့်​စံုြခင်း​မရှိ​ေသာ​ေြကာင့်​သာြဖစ်သည်။ ​ေကျာင်း​ သား​များ​အဘို့​ အ​ေတွ့​အြကံုဗဟုသုတ အြကား​အြမင်နှင့်​စာဖတ်မှုများ​ နည်း​ပါး​သြဖင့်​ ​ေရး​သား​ ရန် အ​ေြကာင်း​အရာရှား​ပါး​ြခင်း​ြဖစ်သည်။ ထို့​ေြကာင့်​ ပထမဦး​ဆံုး​လိုက်နာရမည့်​အချက်သည် စာများ​များ​ဖတ်ရမည်။ ရှုတတ်ြမင်တတ်​ေအာင် ​ေလ့​ကျင့်​ရမည်။ စာဖတ်ရာတွင်လည်း​ ဝတ္ထုများ​ကို အ​ေပျာ်သက်သက်ဖတ်ရံုမျှြဖင့်​ မြပီး​ေချ။ ရာဇဝင်စာ​ေပ ခရီး​သွား​မှတ်တမ်း​ အတ္ထုပ္ပတ္တိ စာ
တမ်း​နှင့်​ေလာကဓာတ်အ​ေြကာင်း​စာများ​ကိုပါ ​ေလ့​လာရမည်။ ရှုြမင်တတ်မှုမှာလည်း​ ပတ်ဝန်း​ ကျင်​ေလာကြကီး​မှ အသိဉာဏ်များ​ကို ယူရမည်။ သွား​ရာလာရာ နား​ç မျက်စိဖွင့်​ထား​ြပီး​ေနာက်
ကိုယ်မသိ​ေသာ အရာများ​ကို ​ေမး​ြမန်း​ပါ၊​ ​ေမး​ြမန်း​၍ ရသမျှကိုမှတ်သား​၍ ​ေလ့​လာလျက်ရှိ​ေသာ
အ​ေြကာင်း​တရပ်အ​ေပါ်တွင် အ​ေဖါ်အ​ေပါင်း​များ​နှင့်​ ​ေဆွး​ေနွး​ပါ။ ဤကား​ စာစီစာကံုး​ေရး​
သား​ရန် ပထမြပင်ဆင်မှုတရပ်ပင် ြဖစ်​ေပသည်။

လူလဲ​ေလ ​ေလာကီသား​ေပမို့​
ဒုတိယြပင်ဆင်မှုသည်ကား​ စာစီစာကံုး​ေရး​ရန် ​ေပး​ထား​ေသာ အ​ေြကာင်း​အရာများ​ အနက် ကိုယ်နှစ်သက်ရာကို ​ေရွး​ချယ်မှုပင်ြဖစ်သည်။ စာစီစာကံုး​ေရွး​ချယ်မှုနှင့်​စပ်လျဉ်း​၍ မိမိ အနှစ်ြခိုက်ဆံုး​အ​ေြကာင်း​အရာကို လက်ဦး​ဆံုး​ေရွး​ချယ်ရမည်။ သို့​ေသာ် စာစီစာကံုး​စစ်မည့်​စာစစ်သူ ြငီး​ေငွ့​ေလာက်​ေစမည့်​အချက်များ​ကိုလည်း​ သတိထား​သင့်​လှသည်။ ထို့​ေြကာင့်​-
"O poor Examiner! O foolish candidates! who has be withched
you? will no one tell you that examiners are human, made of flesh and
blood like yourself that they can get tired, bored irritable and unfair?"
''အို-သနား​ဘွယ်​ေကာင်း​ေသာ စာစစ်များ​၊​ အို နား​မလည်ရှာ​ေသာ စာ​ေြဖသူများ​၊​ သင်တို့​အား​ ဘယ်သူက ြပုစား​ထား​ေလဘိ၊​ သင်တို့​အား​ စာစစ်သူတို့​သည် လူသား​စင်စစ်ြဖစ်​ေြကာင်း​၊​​သင်တို့​ကဲ့​သို့​ ​ေသွး​နှင့်​ကိုယ် သား​နှင့်​ကိုယ် ြဖစ်​ေြကာင်း​၊​ တဦး​တ​ေယာက်မျှ မ​ေြပာတံု​ေလာ။ စာစစ်သူတို့​သည် ​ေမာပန်း​တတ်၏။ ြငီး​ေငွ့​တတ်၏။ စိတ်ဆိုး​တတ်၏။ ထို့​ေြကာင့်​ မျှတမှုမရှိြဖစ်တတ်ေလသည်။''စသည်ြဖင့်​ စာစီစာကံုး​ေရး​နည်း​ကျမ်း​တ​ေစာင်၌ ​ေတွ့​ရှိရ​ေလသည်။

ဤအချက်ကို ​ေထာက်ထား​ြပီး​ ပူအိုက်​ေသာ ​ေနွရာသီဥတု၌ ​ေြဖဆိုြကရ​ေသာ ​ေကျာင်း​သား​များ​၏စာ စစ်ြကရသည့်​ပုဂ္ဂိုလ်များ​၏အ​ေရး​ကို ​ေတွး​ဆြပီး​လျှင် ​ေရး​သား​မည့်​အ​ေြကာင်း​အရာ ​ေရွး​ချယ်ရာ၌ အထူး​ဂရုစိုက်ရ​ေပမည်။ စာအုပ်တအုပ်တွင် ''မျိုး​ချစ်စိတ်''အ​ေြကာင်း​ စာစီစာကံုး​ဖတ်ရှုရာမှ ​ေနာက်တအုပ်တွင် ''ဆိပ်ကမ်း​သာ''အ​ေြကာင်း​ေရး​သည်။ စာစီစာကံုး​ ကူး​ေြပာင်း​ဖတ်ရှုရလျှင် စာစစ်သူမ​ေနာ၌ ြကည်နူး​တတ်​ေလသည်။ အမှတ်​ေပး​စံနစ်တွင်လည်း​ ထူး​ြခား​ပိုမိုရတတ်​ေလသည်။ အကယ်တည့်​ ​ေရး​သား​ပံု စာဟန် သတ်ပံု လွန်စွာမ​ေကာင်း​ေသာ်လည်း​အြခား​စာများ​ဖတ်၍ ြငီး​ေငွ့​ေနရာမှာ တမျိုး​တဖံု ​ေြပာင်း​လဲ​ေတွ့​ရ​ေသာအခါ အရသာတမျိုး​ေတွ့​ရ​ေသာ စာစစ်သူသည် အာရံုတမျိုး​ ​ေြပာင်း​ြပီး​ အမှတ်ပို၍ရတတ်​ေြကာင်း​၊​ ​ေရး​သား​ထား​ေလသည်။ ဤသည်အချက်မှာ စာစစ်သူတိုင်း​ မဟုတ်ပါ​ေချ။ ြမန်မာြပည်၌ ကျင်း​ပ​ေသာ စာ​ေမး​ပွဲြကီး​များ​တွင်ကား​ စံနစ်တကျ ညွှန်ြကား​မှုများ​ေြကာင့်​ ဤသို့​မမျှတမှုများ​၊​ ကင်း​တန်သ​ေလာက်
ကင်း​ရှင်း​နိုင်​ေပသည်။ သို့​ေသာ် စာ​ေြဖသူများ​အား​ ြဖစ်တတ်ပျက်တတ်​ေသာ သ​ေဘာတရား​ကိုသာ သိအပ်​ေစ​ေပသည်။ ထို့​ေြကာင့်​ ''လူတကာ သူသူ ငါငါ ​ေရး​မည့်​အ​ေြကာင်း​ကို ​ေရှာင်ပါ''ဟူ၍ သတိ​ေပး​ထား​ေလသည်။ သို့​ေသာ် ကိုယ်ပိုင်နိုင်​ေသာအ​ေြကာင်း​တရပ်ကိုကား​ ​ေရှာင်လွဲမ​ေရး​သား​ရန် နှိုး​ေဆာ် အပ်​ေပသည်။

စာစီစာကံုး​ ​ေကာင်း​ေအာင်
စာစီစာကံုး​ေရး​ေသား​ေသာအခါ လိုက်နာရမည့်​စည်း​ကမ်း​များ​ ရှိ​ေလသည်။ ​ေရှး​ဦး​စွာ ေရွး​ချယ်ထား​ေသာ အ​ေြကာင်း​တရပ်ကို ရှင်း​လင်း​ေဖါ်ြပရမည်။ အစçနိဒါန်း​ပင် ြဖစ်သည်။ ''အစ​ေကာင်း​မှ အ​ေနှာင်း ေသချာသည်''ဆိုသကဲ့​သို့​ နိဒါန်း​ေရး​ရာ၌ သတိထား​ရမည်။ အလွန်လွယ်ကူ​ေသာ ''ခလုတ်ထိမှ အမိတ''ဆို​ေသာစကား​ကို အကျယ်ချဲ့​၍ နိဒါန်း​တွင် ရှင်း​လင်း​ြပရန် မလို​ေချ။ ''ကျွန်​ေတာ်၏ရည်ရွယ်ချက်''ဆိုပါက ​ေဝ့​လည် ​ေဝ့​လည်နှင့်​မ​ေရး​ရ၊​ အြမန်လိုရင်း​သို့​ေရာက်​ေအာင် ​ေဖါ်ြပရမည်။

မိမိ​ေရး​သား​မည့်​အ​ေြကာင်း​ကို ​ေတွး​ေခါ်ြပီး​ေနာက် ​ေရး​သား​မည့်​အချက်အလက်များ​ကို ရှာ​ေဖွရမည်။ ချက်ချင်း​ေကာက်၍ မ​ေရး​သား​ပါနှင့်​ဦး​၊​ ပဌမ စဉ်း​စဉ်း​စား​စား​ ြပုြပီး​မှသာ စ၍​ေရး​ပါ။ မိမိဘာကို ဆက်၍​ေရး​ရမည်ကို မသိဘဲ ​ေရး​မိလျှင် အမှား​ေတွ့​၍ အချိန်ကုန်တတ်သည်။ ထို့​ေြကာင့်​ ​ေရး​သား​မည့်​အချက်နှင့်​ဆိုင်ရာအ​ေြကာင်း​များ​ စု​ေဆာင်း​ရှာ​ေဖွစဉ်း​စား​ြခင်း​၊​ စီစစ် ေရွး​ချယ်ြခင်း​၊​ စံနစ်တကျ စီစဉ်ြခင်း​၊​ ြပုြပီး​ေနာက် ပံုြကမ်း​ထုတ်ရ​ေပမည်။ ပံုြကမ်း​ဆွဲြပီး​လျှင် လို​ေသာအချက်များ​ရှာ၍ ြဖည့်​စွက်ရမည်။ အချက်အလက်ြပည့်​စံု​ေသာအခါ စာစီစာကံုး​ကို ​ေရး​ပါ​ေလ။ သို့​မှသာလျှင် ''စ-လယ်-ဆံုး​''သံုး​ပါး​လံုး​ ညီညွှတ်စွာ စာစီစာကံုး​ ြဖစ်လာ​ေပမည်။

စာစီစာကံုး​ေရး​သား​ေသာအခါ အ​ေရး​ြကီး​ေသာ စည်း​မျဉ်း​များ​ရှိ​ေသး​သည်။ ပထမ အချက်မှာ စာ​ေရး​ေသာအခါ စာပိုဒ်များ​ခွဲ၍ ​ေရး​သား​ရမည်။ တ​ေလျှာက်ြကီး​ ဆက်၍ မ​ေရး​ရ ေရး​ပါက ရှုပ်​ေထွး​ြပီး​ ြငီး​ေငွ့​ဘွယ် ြဖစ်သည်။ စာပိုဒ်ဖွဲ့​ရာမှာလည်း​ ​ေစ့​စပ်​ေသချာရမည်။ ဆီ​ေလျာ်ေသာ အ​ေြကာင်း​များ​ကို ကဏ္ဍြခား​ြပီး​ စာပိုဒ်ဖွဲ့​ရမည်။ ပံုြကမ်း​ေရး​ထား​သည့်​အတိုင်း​ စာပိုဒ်တခု နှင့်​တခု အဆက်အစပ် ရှိ​ေစရမည်။
တို​​ေသာ​​စာပိုဒ်များ​ြဖင့်​ ​ေပါင်း​စည်း​ေရး​သား​ေသာ စာစီစာကံုး​တွင် နိဒါန်း​၊​ ကိုယ်တွင်း​ ြဖည့်​ စာစီစာကံုး​နှင့်​နိဂံုး​ စ-လယ်-ဆံုး​သံုး​ပါး​ ြပည့်​စံုရမည်။ စာစီစာကံုး​၏နိဒါန်း​အ​ေြကာင်း​ကို​ အထက်၌လည်း​ ြပဆိုခဲ့​ေပြပီ။ နိဒါန်း​တွင် စာစီစာကံုး​အ​ေြကာင်း​အရာ၏အဓိပ္ပါယ်ကို ရှင်း​လင်း​​ေဖါ်ြပရမည်။ ပံုြပင်ဝတ္ထုအကျဉ်း​၊​ သာဓက​ေဆာင်ပုဒ်၊​ မိမိထင်ြမင်ချက် စသည်တို့​ကို ​ေရး​သား​ရ​မည့်​အ​ေြကာင်း​နှင့်​ဆီဆိုင်ရာများ​ကို ​ေရး​သား​ရမည်။
ကိုယ်တွင်း​ြဖည့်​ စာစီစာကံုး​မှာ နိဒါန်း​၊​ အိမ်​ေရှ့​တံခါး​ြကီး​မှ ဝင်​ေရာက်လာ​ေသာအိမ်မ​ြကီး​ပင် ြဖစ်သည်။ နိဂံုး​သည်ကား​ အိမ်​ေနာက်မှ တံခါး​ေပါက်သဘွယ် ြဖစ်​ေပသည်။ စာစီစာကံုး​​ရာ၌ အပိုစကား​များ​ကိုေရှာင်ရမည်။ စကား​များ​ မထပ်​ေစရန် သတိထား​ရမည်၊​ လိုရင်း​ထိမိ​ေစ ရမည်။

နိဂံုး​သည် နိဒါန်း​ကဲ့​သို့​ပင် စိတ်ဝင်စား​ဘွယ် ြဖစ်​ေစရမည်။ မ​ေစ့​စပ် မ​ေရရာ အား​နည်း​ နည်း​ချိနဲ့​နဲ့​ေရး​သား​ေသာ နိဂံုး​သည် စာစီစာကံုး​ေကာင်း​ မြဖစ်နိုင်​ေချ။

ကိုယ်ပိုင်စာတမ်း​
စာစီစာကံုး​ေရး​သား​ရာတွင် စာဟန်လည်း​ လိုအပ်​ေသာအချက်တရပ်ြဖစ်၏။ ရိုး​ရိုး​သန့်​သန့်​ ထိထိမိမိ တိကျ​ေသာ စာဟန်သည် ​ေလ့​ကျင့်​၍ယူြကရမည်။ သဘာဝအ​ေလျာက် ဤသို့​စာဟန်မျိုး​ရရန် ခဲယဉ်း​ဘိသည်။
ရှင်း​ရှင်း​ေရး​တတ်ရန်မှာ ရှင်း​ရှင်း​ေတွး​ေခါ်တတ်ရမည်။ မိမိ​ေြပာလို​ေသာအ​ေြကာင်း​ အရာကို ရှင်း​ရှင်း​သိြမင်က တိကျြပတ်သား​ရှင်း​လင်း​စွာ ​ေရး​နိုင်သည်။ ပထမ​ေရှး​ဦး​စွာ ဂရုြပုရ မည့်​အချက်သည်ကား​ စုတ်ချက်မနိုင်​ေသး​မီကာလ ​ေကာက်​ေြကာင်း​ရိုး​ရိုး​ပန်း​ချီလက်ရာကို လိုက်ရမည်။ ကနုတ်ပန်း​၊​ ြခူး​ပန်း​ြခူး​နွယ်များ​ကို ​ေလ့​လာ၍ မသင့်​ေသး​ေချ။ အဆင်တန်ဆာနှင့်​စကား​သွယ်ဝယ်မှုများ​ကို ​ေရှာင်ရမည်။ ကိုယ်ပိုင်စာဟန်ရှိပါ​ေစ၊​ တပါး​သူ​ေရး​ြပီး​ စာဟန်ကို မတုပါနှင့်​၊​တပါး​သူ၏စာဟန်သည် မည်မျှအထက်တန်း​ကျ​ေစကာမူ အတူတု၍ မြပုပါနှင့်​။ မိမိပင်ကိုယ်သေဘာကိုသာ ထုတ်​ေဖါ်နိုင်ပါ​ေစ။ သို့​မှသာလျှင် စာစီစာကံုး​ ​ေကာင်း​မွန်​ေပမည်။

အချုပ်သ​ေဘာ
စာစီစာကံုး​ေရး​နည်း​အချုပ်သ​ေဘာမှာ-
၁။ ​ေရး​သား​မည့်​အ​ေြကာင်း​အရာကို ​ေရှး​ဦး​စွာ ရှင်း​ရှင်း​လင်း​လင်း​ ြကံစည်စိတ်ကူး​ြကည့်​ပါ။
၂။ တဖန် ြကံစည်​ေတွး​ေတာ၍ စိတ်ကူး​ဉာဏ်၌ အချက်အလက်များ​ကို ြပည့်​စံု​ေအာင် ြပုပါ။
၃။ ​ေတွး​ဆထား​ေသာ အချက်များ​ကို ရံုး​စည်း​ြပီး​ ဆိုင်ရာအချက်များ​ကို စု​ေပါင်း​၍ ကဏ္ဍခွဲြခား​
ပါ။ မလို​ေသာ အချက်များ​ကို ​ေရွး​နှုတ်ပစ်ပါ။
၄။ စီစစ်​ေရွး​ချယ်ြပီး​ စီစဉ်အချက်များ​ကို ပံုြကမ်း​ေရး​ပါ။
၅။ ပံုြကမ်း​ေရး​ဆွဲြပီး​ ြဖည့်​တန်သည်များ​ကို ြဖည့်​စွက်ပါ။
၆။ စာပိုဒ်များ​ အသီး​သီး​ခွဲြခား​ြပီး​ စာစီစာကံုး​စတင်​ေရး​ပါ။
၇။ စာစီစာကံုး​တွင် နိဒါန်း​ç စာကိုယ်ç နိဂံုး​စံုလင်​ေအာင် ​ေရး​သား​ပါ။
(က) နိဒါန်း​ကို စိတ်ဝင်စား​ဘွယ်ြဖစ်​ေအာင် ​ေရး​ပါ။
(ခ) စာစီစာကံုး​ ဝမ်း​တွင်း​ြဖည့်​စာကိုယ်ကို မကျဉ်း​မကျယ် ​ေရး​ပါ။
(ဂ) နိဂံုး​ကို ထိမိတိကျ​ေအာင် ​ေရး​ပါ။
၈။ ​ေရး​သား​ြပီး​ေသာအခါ တိုတိုတုတ်တုတ် ရှင်း​လင်း​ြပတ်သား​စွာ ကိုယ့်​စာဟန်နှင့်​ကိုယ် ​ေရး​သား​ပါ။
အချက်အလက်များ​ကို မှတ်သား​၍ စာစီစာကံုး​အနှုန်း​အဖွဲ့​ ဉာဏ်ထက်သန်​ေအာင် ​ေလ့​ကျင့်​သင့်​ြက​ေပသည်။

စာစီစာကံုး​ေရး​ရာတွင် မိမိတို့​၏အ​ေတွး​အြကံ အထင်အြမင် အ​ေတွ့​အြကံု ဖွယ်ဖွယ်ရာရာနှင့်​စီကာပတ်ကံုး​ ြဖစ်​ေအာင်၊​ ​ေရး​တတ်ဘို့​လို​ေပသည်။ ဤသို့​ေသာ အစမ်း​စာများ​နှင့်​ထပ် တူထပ်မျှ တ​ေသွမတိမ်း​ ​ေရးရန်​မလို​ေပ။ ကိုရင်ဂျမ်း​ သို့​မဟုတ် အြခား​စာစီစာကံုး​ေရး​သူတဦး​ဦး​၏အ​ေတွး​အြကံ အထင်အြမင်သည် မိမိတို့​နှင့်​မည်သည့်​အခါမှ တူနိုင်မည်မဟုတ်သည်ကို သတိမူရ​ေပမည်။ လူတဦး​နှင့်​တဦး​သည် အြမင်ချင်း​ အ​ေတွ့​အြကံုချင်း​ မည်သည့်​အခါမှ ပံုစံတူမကျနိုင်သည်ကို အထူး​ဂရုြပုရ​ေပမည်။ သို့​ြဖစ်ရာ အစမ်း​စာများ​ ​ေရး​သား​ရာ၌ မိမိမည်သို့​ေတွး​သည်၊​ မည်သို့​ြမင်သည်များ​ကိုစီကံုး​နှုန်း​ရမည် ြဖစ်​ေြကာင်း​ သတိြပုြကရမည်။