၂။ ြမန်မာစကားေြပနှင့်သံခိပ်ေရးနည်း
ြမန်မာစကားေြပနှင့်သံခိပ်ေရးနည်း
ြမန်မာစကားေြပ သင်ြကားမှုစံနစ်တွင်''သံခိပ်ေရးနည်း''ဟူ၍ ထည့်သွင်းထားေပသည်။ ''သံခိပ်ေရးနည်း''မှာ ပါဠိေဝါဟာရ ''သေခင်္ပ-နယ''ချံုးေသာနည်းဟူ၍ အဓိပ္ပါယ်ရရှိေပသည်။ ''သေခင်္ပ-နယ''စကား၏မူလရင်းြမစ်မှာ (သံ+ခိပ်+ဏ)အကျဉ်း+ချဉ်းြခင်း+အလွှာဟူေသာအနက်များေပးသည်။ ပါဠိဘာသာစာေပ၌ ''သေခင်္ပနယ=ချံုးေသာနည်း''ဟူ၍ စာေရးသားနည်းရှိသည်။ ြမန်မာစာေပေလာက၌လည်း ''ချံုးေသာနည်း''ဟူ၍ ရှိေသာ်ြငားလည်း စာစီစာကံုးေရးသားမှု၌ သင်ြကားမှု အေလ့အလာနည်းခဲ့ေလသည်။ ဘာသာြခားစာေပြဖစ်ေသာ အဂင်္လိပ်စာ၌ကား(Summary Writing)ဟူ၍ ''အကျဉ်းချံုးေသာ''ေရးသားနည်းကို ေလ့လာြကရေပ သည်။
''အကျဉ်းချံုး''ေရးသားြခင်းများကို (Precis) အဂင်္လိပ်လိုေရးြကသည်။(Summary)ေခါ်''အကျဉ်းချံုးနည်း''မှာ တိုတိုတုတ်တုတ်နှင့်အဓိကအချက်အလက်များ ပါေအာင် ''ချံုးေရးြခင်း''ြဖစ်သည်။(Substance) ဆိုေသာ စကားမှာ သေဘာတရားမိ၍ တကယ့်အဓိကအချက်များ ပါဝင်ေအာင် ချံုးေရးြခင်းြဖစ်သည်။ တခါတရံ၌ (Substance) ဟူ၍လည်း ေရးြက၍ အဓိပ္ပါယ်ကို ေပါ်လွင်ေစေသာေရးနည်းပင် ြဖစ်သည်။
အဂင်္လိပ်စာေပေရးသားနည်းအရ (Precis)ေခါ်''သံခိပ်ေရးနည်းမှာ''မူရင်းစာကို စာ လံုးနည်းနိုင်သမျှ နည်းနည်းြဖင့် သေဘာတရားမပျက်ေစဘဲ အဓိကအချက်များ ပါေအာင် ေရး နည်းပင်ြဖစ်သည်။ မူလစာကို ေရးသားေသာစာေရးဆရာ၏စာဟန်ကို လိုက်၍လည်း သံခိပ်ေရး ရာ၌ ကွဲြပားြခားနားနိုင်ေြကာင်းကိုလည်း သတိရှိရေပမည်။ စာေရးဆရာသည် တိုတိုတုတ်တုတ် လိုရင်းကို စကားလံုးနည်းနည်းနှင့် ေရးတတ်သူလည်းရှိ၏။ စကားတန်ဆာဆင်၍ သွယ်သွယ်ဝိုက် ဝိုက် ဖွဲ့ဖွဲ့နွဲ့နွဲ့ ေရးတတ်သူလည်း ရှိေပသည်။ ထို့ေြကာင့် သံခိပ်ေရးသားနည်းသေဘာအရှည်အတိုအတိအကျ ကန့်သတ်၍ကား မြဖစ်နိုင်ေချ။ သို့ေသာ် သံခိပ်၏သေဘာပံုဟန်မှာ မူရင်းစာကိုယ်၏သံုးပံုတပံုမျှ ြဖစ်ရန် ချံု့၍ ေရးသားရေပမည်။ အချို့စာများတွင်ကား ထိုပမာဏထက် ချံု့၍ေရးလျှင် ရနိုင်ေလသည်။
သံခိပ်ေရးရာ၌ သတိထားရမည့်အချက်များသည်ကား
၁။ မူရင်းစာကို တိုတိုသတိရှိရှိ ေသချာစွာဖတ်ပါ၊ အကယ်၍ လိုအပ်ပါက အြကိမ်များစွာ ဖတ်ပါ။
ဆိုလိုရင်း သေဘာတရားနှင့်အဓိကအချက်များကိုငံုမိေအာင် သိရှိလာသည်တိုင်ေအာင် ဖတ်ပါ။
၂။ ေပးထားေသာ မူရင်းစာပိုဒ်၏အဓိပ္ပါယ်ြခံုမိေစေသာ ေခါင်းစည်းတိုတိုတုတ်တုတ် ေပးရန် ေရွးချယ်ပါ။
၃။ ေပးထားေသာစာပုဒ်မှ စာလံုးအေရအတွက်ကို စစ်ေဆးယူြပီး သံုးပံုတပံု ချဲ့နိုင်ရန်အတွက်စကား လံုးများကို စဉ်းစားပါ။ အကယ်၍ စကားလံုး ၃၀၀-ရှိပါက စကားလံုး ၁၀၀-ထက် မေကျာ်သတိြပုပါ။
၄။ သံခိပ်ေရးရာ၌ သေဘာတရားမိမည့်အဓိကအချက်သာ ပါဝင်ရမည်။ ထို့ေြကာင့် စာဖတ်ေသာအခါ၌ တကယ့် အေရးြကီးေသာအချက်ကို မှတ်ပါ၊ အကျယ်ချဲ့ထွင်ေရးသားချက်၊ ပံုဥပေဒသ ထုတ်ေဆာင်ချက်နှင့်အေရးမြကီးေသာ ေသးဖွဲ့သည့်အချက်များကို ေကျာ်လွှားပစ်ပါ။
၅။ သံခိပ်ေရးသားရာတွင် မူရင်းစာကိုယ်စာပိုဒ်ပံုဟန် အေတွးအေခါ်အတိုင်း အတိအကျ လိုက်
နာရန်မဟုတ်၊ အကယ်၍ စာပိုဒ်ပါအေြကာင်းကို အဓိပ္ပါယ်ပို၍ထင်ရှားေစရန် ထိမိေစရန် စာကိုယ်
မူရင်းမှ အေြကာင်းအရာ လွှဲေြပာင်းေရးသင့်က ေရးနိုင်သည်။
၆။ သံခိပ်ေရးရာ၌ စာပိုဒ်ပါ အေြကာင်းအရာများကို တတ်နိုင်သမျှ မိမိစကားြဖင့် ပိုမိုနားလည်လွယ်ေအာင် ရှင်းရှင်းလင်းလင်း သံုးပံုတပံုချဲ့၍ ေရးသားနိုင်သည်။
၇။ ပထမသံခိပ်ေရးသားမှုတွင် အြကိမ်ြကိမ် ြကိုးစားြပုြပင်ေရးသားရေပမည်။ စကားလံုးအပိုအလိုရှိမည်၊ ြပန်လည်ဖတ်ရှုြပီး ပိုေသာစကားလံုး၊ ပိုေသာဝါကျကို ထုတ်ပစ်ရမည်၊ လိုအပ်ေသာအချက်များ ပါဝင်ေစ၍ မလိုေသာအချက်များ ထုတ်နှုတ်ပစ်ရမည်။
၈။ သံခိပ်ေရးသားြပီးေသာအခါ အမှားများ ြပင်ပါ၊ စာလံုးေပါင်း၊ သဒ္ဒါဝါကျဖွဲ့ထံုးကျမ်းနှင့်စာစီ
ပုဒ်ြဖတ်များကိုပါ စီစစ်ြပင်ဆင်ပါ။
ဤကား အဂင်္လိပ်စာေပ''သံခိပ်''ေရးနည်းများမှ ြမန်မာသံခိပ်ေရးရာတွင် လိုက်နာသင့်သည့်အချက်များကို ေဖါ်ထုတ်ြပသေပသည်။ သံခိပ်ေရးသားနည်းကို ေလ့ကျင့်ရြခင်းသည် များေသာအားြဖင့် စာဖတ်ရာ၌ ဂရုမစိုက်၊ သတိမထားဘဲ ဖတ်ေလ့ရှိသည်။ ထို့ေြကာင့် ဖတ်ြပီးသမျှ အသိတရားေရးေရးမျှသာ ကျန်ရစ်ေလ
သည်။ စာဖတ်ရှုရာ၌ အခဏ်းတကဏ္ဍြပီးပါလျှင် စာအုပ်ပိတ်ြပီး မိမိဖတ်ြပီးေသာ အေြကာင်းအ ရာများကို အေရးြကီးေသာအဓိပ္ပါယ်များပါေအာင် ေရးြကည့်ပါ။
ထိုအခါမှ ေမ့ေမ့ေလျာ့ေလျာ့ ြဖစ်ခါ ေပါ့ေပါ့ဆဆ ဖတ်ခဲ့ပံုကို သတိရှိလာေလသည်။ သတိေမ့တတ်ေသာအေလ့ေြကာင့်ကား မဟုတ်၊ စာဖတ်ရာတွင် အာရံုစူးစူးစိုက်စိုက်မရှိ ေသာေြကာင့်သာ ြဖစ်သည်။ ထို့ေြကာင့် သံခိပ်ေရးနည်းကို ေလ့ကျင့်ပါက စာကို ဂရုတစိုက်ဖတ်လာမည်သာြဖစ်၏။ စာဖတ်ရာ၌ မျက်ေစ့နှင့်သာြကည့်ဖတ်သည်မဟုတ်၊ စိတ်အသိြဖင့်လည်း ဖတ် ရမည်သာြဖစ်သည်။
လူ့ေဘာင်ေလာက၌ သံခိပ်ေရးနည်းသည် များစွာ အသံုးဝင်လှ၏။ မိမိဖတ်ေသာစာကို မှတ်ဉာဏ်၌ တိတိကျကျလျင်လျင်ြမန်ြမန် လွယ်လွယ်ကူကူ ေရာက်ေစ၍ ြပန်လည်ေဖါ်ထုတ်ရာတွင် ရှင်းရှင်းလင်းလင်း တိုတိုတုတ်တုတ် လိုရင်းချုပ်၍ြပနိုင်ြခင်းသည် သံခိပ်၏အကျိုးတရားပင်ြဖစ် သည်။ နိုင်ငံအုပ်ချုပ်ေရး၊ စီးပွားေရးတွင် ဤသံခိပ်ေရးနည်းသည် တကယ်အေထာက်အကူြပု ေပသည်။
အစိုးရရံုးများ၌ ေပးစားများ၊ မှတ်တမ်းများကို ရံုးစာေရးများက (Precis) သံခိပ်ေရးြပီး အထက်အရာြကီးငယ်ထံ တင်ြပရေပသည်။ လုပ်ငန်းြပီးလွယ်ေအာင် စာေရး၊ စာချီ၊ မင်းမှု ထမ်းတို့သည် ေပးစာများ မှတ်တမ်းစာရွက်များ၌ သံခိပ်သေဘာေရးြပီး အမိန့်ကို ခံယူရသည်။
အထက်အရာရှိသည်လည်း သံခိပ်ကိုဖတ်ြပီး မူရင်းေပးစာများနှင့်ယှဉ်ကာ ြကည့်ရှုစစ်ေဆးြပီး ေဝဘန်ပိုင်းြခားကာ အမိန့်ကို ေရးရသည်။ ြမန်မာစကားေြပသင်ြကားမှု၌ ''စာစီစာကံုး''ေရးသားမှုကိုသာ အေရးထားခဲ့ြကေလ သည်။ ယခုပညာေရးစနစ်သစ်၌ ''သံခိပ်''ေရးသားမှုကို သိရှိလာေပြပီ။ ေကျာင်းသူေကျာင်းသား
များသည် မိမိတို့ြမန်မာစာေပ၌ သံခိပ်ေလ့ကျင့်မှုမရှိေသးမီ စနစ်ကျနမှု မရှိနိုင်ေသးေချ။ ထို့ ေြကာင့် သံခိပ်ေရးနည်းနိဿရည်းကို အကျဉ်းမျှ ေရးြပရေပေတာ့သည်။
ှSummary.
(1) Brief; giving brief points only.
(2) Prompt; without delay or ceremony, as summary justice (Punishment)* n. A brief
account giving the chief points of a matter.
Gist, (n) The real ground; the main point (s) of a matter; the essence.
Precis A summary of a letter, document, speech, etc.
Epitome (ipitami) - A short account or summary of the contents of a book or
speech; a thing or person that shows, on a small scale, the chief characteristics
of another, much larger thing.
သံခိပ်ေရးနည်း ေလ့ကျင့်ရန်
၁။ ''တက္ကသိုလ် ြမန်မာစကားေြပ ေကာက်နုတ်ချက်'' ၁၉၆၅-ခု၊ ရန်ကုန်ြမို့ပါ ဆိုင်ရာြပဋ္ဌာန်း ချက်များမှ ေကာင်း နိုးရာရာစာပိုဒ်များ ေရွးချယ်ြပီး သံခိပ်ေရးနည်း ေလ့ကျင့်ေပးပါ။
၂။ ေြကးမံု ဇဝနေဆာင်းပါး၊ လုပ်သားြပည်သူ့ေန့စဉ်မှ သာကဒိုးေဆာင်းပါး၊ လူထုသတင်းစာေခါင်းြကီးပိုင်း၊ ဘိုတေထာင်မှ ဦးသိန်းေဖြမင့်ေဆာင်းပါးများကို ဖတ်ြပီး အကျဉ်းချံုး သံခိပ်ေရးေလ့ကျင့်ေပးပါ။
၃။ ေန့စဉ် သင်တန်းမှ ဆရာများပို့ချေသာ ကထာမှတ်စုများကို ေရးသားရာတွင် သံခိပ်သေဘာ
အြမဲသံုးစွဲကာ ေရးသားေလ့ကျင့်ပါ။
